Wat is bokeh? Zo maak je verbluffende onscherpte in je foto’s

Hoor je regelmatig de fotografie term ‘bokeh’ maar weet je niet wat het is? In dit artikel leer je alles over deze vorm van onscherpte in de voor- of achtergrond van je foto’s. Met voorbeelden en praktische tips om zelf mee aan de slag te gaan in je fotografie.

Of je nu een beginner of een doorgewinterde fotograaf bent, leren hoe je bokeh in je foto’s kunt creëren is altijd een goed idee. De onscherpte zorgt namelijk vaak voor diepte en dynamiek in je foto. In dit artikel deel ik de technieken en tips om mooie bokeh in je foto’s te krijgen.

Wat is bokeh?

Bokeh is een term binnen fotografie die is afgeleid van het Japanse woord boke, wat vervaging of waas betekent. De term staat voor de kwaliteit van de onscherpte (zachtheid) in een foto. Bokeh komt vooral voor in de achtergrond of voorgrond van een onderwerp. Met name in de hooglichten zoals glinsterening en reflecterende delen.

In fotografie wordt bokeh vaak gebruikt om de aandacht te vestigen op het onderwerp van de foto door de achtergrond of voorgrond te vervagen. Dit helpt om een gevoel van diepte tussen het onderwerp en de rest van de omgeving te creëren. Daarnaast kan bokeh ook worden gebruikt om een bepaalde sfeer over te brengen.

Verband tussen diafragma en onscherpte

Om onscherpte in je foto’s te krijgen, heb je een grote diafragma-opening nodig. Hoe kleiner het F-getal van het diafragma, hoe onscherper je de voorgrond of achtergrond kunt krijgen. Om dit te krijgen heb je een lichtsterke lens nodig.

Maar er zijn ook andere factoren die de bokeh in een foto kunnen beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan de afstand van het onderwerp tot de camera. Of aan de afstand van de voor- of achtergrond tot jouw onderwerp. Hoe groter de afstand tussen je onderwerp en de achtergrond, hoe makkelijker het is om veel onscherpte te krijgen.

Instellingen: hoe krijg ik bokeh in mijn foto’s?

Er zijn verschillende technieken en instellingen om bokeh te krijgen in je fotografie. Ga aan de slag met onderstaande vier tips en kijk wat voor jou het beste werkt.

1. Gebruik een groot diafragma
Kies een lens met een diafragma. Dit herken je aan het kleinste F-getal dat op je objectief staat aangegeven. Het diafragma is de grootte van de opening naar de sensor van je camera waar het licht doorheen gaat. Lichtsterke lenzen met een groot diafragma, zoals F/1.4 of F/2.8, laten meer licht door de lens en hierdoor krijg je meer bokeh in de onscherpe delen van de foto.

2. Groothoeklens, zoomlens, telelens?
Een lens met een langere brandpuntsafstand, zoals een telelens, heeft een kleinere scherptediepte. Hierdoor krijg je makkelijker bokeh in je foto’s. Ook wanneer jouw lens misschien geen extreem groot diafragma kan instellen. Meer over het gebruik van lenzen voor onscherpte in je foto vind je verderop in dit artikel.

3. Afstand onderwerp tot achtergrond
Hoe groter de afstand is tussen het onderwerp in jouw foto en de achtergrond, hoe onscherper de achtergrond kan worden. Plaats je onderwerp dus bij voorkeur niet tegen een muur of andere achtergrond wanneer je bokeh wilt creëren. Zorg er in plaats daarvan voor dat je een mooie diepte hebt.

4. Zorg voor highlights in de achtergrond
Wil jij opvallende bollen bokeh in je voorgrond of achtergrond? Deze ronde vlekken ontstaan op de plekken met hooglichten. Denk aan zonlicht dat op waterdruppels schijnt of lampjes die zorgen voor plaatselijke highlights. Je kunt dit zelf een beetje beinvloeden door een lichtbron op de achtergrond te laten schijnen.

Experimenteer met verschillende diafragma-instellingen, brandpuntsafstanden en afstanden tot het onderwerp om de juiste balans tussen scherpte en onscherpte te vinden. Hoe meer je de technieken gebruikt, hoe makkelijker het wordt om in te schatten wat het resultaat is van bepaalde instellingen.

Beste lenzen om bokeh mee te maken

Ben jij op zoek naar een lens waarmee je mooie onscherpte in je foto’s krijgt? Bijvoorbeeld omdat je de zachte en sprookjesachtige sfeer zo mooi vindt? Het diafragma van een lens is belangrijk wanneer je aan het kijken bent voor aanvulling van je objectieven. Er zijn verschillende lenzen die erg geschikt zijn om bokeh in foto’s te creëren. Een aantal voorbeelden zijn:

Prime lenzen
Een prime lens is een lens met een vast brandpuntsafstand. Je kunt met deze lenzen dus niet zoomen, maar hierdoor zijn ze vaak wel extra goed qua scherpte. Daarnaast zijn prime lenzen meestal lichtsterke lenzen met een groter diafragma dan zoomlenzen. Zeker wanneer je niet zo’n hoog budget hebt is dit ideaal. Voorbeelden van zulke populaire lenzen voor bokeh zijn de 50mm F/1.8 lens of de 85mm F/1.8 lens, beiden verkrijgbaar voor verschillende merken camera’s.

Telelenzen
Wil je geen prime lens kopen maar wél mooie bokeh krijgen? Kijk dan eens naar lenzen die een langere brandpuntsafstand hebben. Hoe kleiner de hoek waarmee je fotografeert, hoe makkelijker het is om onscherpte in de achtergrond te maken. Hierdoor is een telelens een goede optie. Een voorbeelden van zo’n telelens is de 70-200mm f/2.8 lens. Ook deze lens is verkrijgbaar voor verschillende camera’s.

Speciale lenzen
Sommige lenzen worden speciaal ontworpen om unieke effecten aan je foto’s te geven. Het bekendste merk van zulke lenzen is Lensbaby. Met de speciale Lensbaby Creative Bokeh Optic kun je niet alleen bokeh krijgen. Je kunt ook zelf bepalen wat de vorm van deze bokeh moet zijn! De cirkels zullen door deze verschillende diafragmabladen veranderen in andere figuren zoals sterren, hartjes, zeshoeken, etc. Dit effect kun je trouwens ook zelf bereiken. Lees hiervoor mijn tutorial DIY: leuke bokeh figuren fotograferen!

Onscherpte in verschillende soorten fotografie

Zoals ik al eerder aangaf is het creëren van bokeh een goede manier om meer diepte aan je foto toe te voegen. Het kan worden gebruikt om de aandacht naar het onderwerp te brengen en om jouw foto een bepaald gevoel mee te geven. Maar bokeh is niet in iedere foto geschikt. In sommige gevallen kan een foto sterker zijn met een scherpe achtergrond dan met een wazige achtergrond.

Hieronder laat ik zien hoe je in portretfotografie, natuurfotografie en macro fotografie gebruik kunt maken van bokeh:

Bokeh in portretfotografie

Onscherpte en bokeh kan heel goed werken bij portretfotografie. Het zorgt ervoor dat jouw model loskomt van de achtergrond waardoor de kijker naar het gezicht wordt getrokken. Maar ook voor meer close-ups is het goed in te zetten. Hieronder enkele ideeën en tips.

• Maak een close-up van iemands gezicht met een prachtig vervaagde achtergrond. Bij een groot diafragma zul je zien dat ook binnen het gezicht al onscherpte ontstaat. Denk daarbij aan scherpe ogen maar onscherpte in de neus en oren.
  
• Gebruik bokeh bij een groepsportret met de gezichten van de mensen scherp en de achtergrond onscherp. Let op, experimenteer met het diafragma om ervoor te zorgen dat alle gezichten wel scherp zijn. Hiervoor heb je geen extreem groot diafragma nodig. Wel is het belangrijk dat de afstand van de groep tot de achtergrond voldoende is.
  
• Portretfoto’s vanuit een vogelperspectief of kikkerperspectief. Hierdoor creëer je diepte in het lichaam. En dat zorgt ervoor dat je ook met bokeh kunt werken vanuit zulke standpunten.
  
• Laat je model een hand richting de camera uitsteken. Ook hiermee breng je diepte in het beeld. Stel scherp op het gezicht en je zult zien dat de hand onscherp is in de foto.

Macro fotografie met bokeh

Macrofotografie en bokeh gaan hand in hand. Door onscherpte te creëren in je macrofoto’s wordt de aandacht gevestigd op de fijne details en texturen van het onderwerp. Je kunt er voor kiezen om je onderwerp helemaal scherp op de foto te zetten en de achtergrond onscherp te maken. Maar je kunt ook een stukje van je onderwerp uitlichten door hier de focus op te leggen door middel van een grote diafragma-opening. Hieronder een paar voorbeelden en ideeën.

• Maak een close-up foto van een druppel water op een bloem of het blad van een plant. Zorg ervoor dat de druppel scherp is, maar dat er verder veel onscherpte in het beeld aanwezig is.
  
• Fotografeer een insect zoals een waterjuffer, vlinder of lieveheersbeestje waarbij het insect helemaal scherp is. Zorg ervoor dat de achtergrond ver genoeg weg is voor mooie bokeh.
  
• Probeer eens foto’s van wimpers en ogen te maken. Ook hier kun je bokeh goed gebruiken om diepte aan te brengen in een klein onderwerp.
  
• Wil je maximale onscherpte in de achtergrond, maar wil je je onderwerp wel haarscherp van voor tot achter in beeld? Verdiep je dan eens in de techniek genaamd Focus Bracketing. Hiermee maakt jouw camera meerdere foto’s waarbij de focus iedere keer net iets verschuift. Deze foto’s kun je digitaal samenvoegen waardoor je het beste van beide werelden in één foto hebt!

Bokeh in landschapsfotografie

Ligt jouw passie bij landschapsfotografie? Ook daar kun je bokeh heel goed in gebruiken. Niet iedere landschapsfoto hoeft namelijk van voor tot achter compleet scherp te zijn. Probeer deze ideeën eens uit.

• Fotografeer een landschap waarbij de voorgrond wazig is en de achtergrond juist wel scherp. Denk bijvoorbeeld aan grassprieten, bloemetjes of bladeren van takken die een onscherp kader rondom je landschap kunnen creëren.
  
• Maak een foto van een zonsondergang of zonsopkomst met de voorgrond scherp en de zon en lucht onscherp in beeld.
  
• Gebruik bokeh om een mooi element in het landschap extra aandacht te geven. Zorg ervoor dat dit element (bijvoorbeeld een mooie boom) scherp is en dat de rest van de omgeving zachtjes vervaagt.
  
• Laat de focus zacht vervagen in je foto van een lange rij vol tulpen in een tulpenveld. Een grote scherptediepte zorgt ervoor dat je ogen beter weten waar ze naar moeten kijken in zo’n foto. Bijvoorbeeld naar 1 tulp die een andere kleur heeft en daarom uniek is in het veld.

Naast landschapsfotografie kun je ook voor andere vormen van natuurfotografie gebruik maken van onscherpte. Bijvoorbeeld door meer close-up te gaan.

Zoals je hebt gezien is bokeh een krachtige techniek binnen de fotografie waarmee je veel invloed hebt op het resultaat van je foto. Of je nu bokeh gebruikt in portret-, macro- of natuurfotografie, het is het belangrijkste om het creatief te gebruiken. Dus ga erop uit met je camera en lichtsterke lens en begin met oefenen en experimenteren met bokeh in je eigen fotografie. Hoe meer je fotografeert, hoe beter je wordt in het beheersen van deze toffe fotografische techniek.