Compositie in fotografie: de regel van derden en de gulden snede

Het kiezen van een goede compositie in fotografie is één van de belangrijkste onderdelen van jouw foto. Met een goede compositie zal je beeld krachtig en dynamisch ogen en blijft de kijker langer hangen. Maar hoe zorg je voor de juiste uitkadering en het goede standpunt om jouw compositie optimaal te maken? In dit artikel deel ik de twee bekendste technieken: de regel van derden en de gulden snede.

Compositie in fotografie bepalen

Compositie is het ordenen van beeldelementen zodat de kijker direct begrijpt wat belangrijk is in het beeld. Wat is je onderwerp in de foto? Welke elementen zijn ondergeschikt? Door dit goed te positioneren zorg je voor rust en structuur in je foto. En dat maakt een beeld vaak prettiger om naar te kijken. Al lang voordat fotografie was uitgevonden werden compositie-technieken al gebruikt in beeldende kunst zoals in schilderijen en tekeningen. En eigenlijk werkt het nog altijd hetzelfde.

Hoewel iedere foto anders is, zijn er twee technieken die veel gebruikt worden om compositie te bepalen:
• De regel van derden
• De gulden snede

In dit artikel ga ik je beide technieken uitleggen zodat je deze zelf kunt gebruikten wanneer je een compositie wilt maken in je fotografie. Toch zijn deze regels niet heilig. Heb jij een goede reden om af te wijken van de regels, doe dat dan gerust! Eigen creatieve inbreng is minstens net zo belangrijk in je foto’s.

Lees ook: Quick tip | compositie bepalen met Photoshop

De regel van derden in fotografie

De eerste techniek is de regel van derden. Deze compositieregel houdt in dat je je foto in een raster van 9 gelijke vlakken verdeelt. Dit doe je met twee lijnen horizontaal en twee lijnen verticaal. Dit herken je waarschijnlijk wel van het grid dat je kunt aanzetten in de zoeker van je camera of op de camera van je smartphone.

Wanneer je deze 9 gelijke vlakken over je compositie plaatst, zie je dat er vier ‘kruispunten’ zijn. De kruispunten en de bijbehorende lijnen zijn de plekken waar je het onderwerp van je foto het beste neer kunt zetten voor een sterke compositie in je fotografie. Dit komt er dus op neer dat je het beste je onderwerp op 1/3e of 2/3e van het beeld kunt plaatsen en niet in het midden. Op die manier wordt je foto dynamischer en interessanter om naar te kijken.

Een aantal voorbeelden hoe je de regel van derden toe kunt passen:

• Portretten: Plaats je model het liefste op één van de verticale lijnen en laat je model dan richting de ‘open ruimte’ kijken.
• Natuur & landschap: Probeer de horizon van je foto op één van de horizontale lijnen te plaatsen. Dit maakt je foto direct interessanter dan wanneer de horizon in het midden ligt
• Architectuur: Een architectuurfoto kan snel heel vol ogen. Probeer daarom altijd minimaal één kruispunt ‘vrij’ te houden in je compositie.
• Dieren: Net als bij modellen kun je je dier het beste op een lijn of kruispunt van de regel van derden plaatsen.
• Macro: Ook bij macro fotografie wordt je foto sterker als je de lijnen en kruispunten als richtlijn gebruikt voor je compositie. Denk aan een libelle die je op één van de kruispunten positioneert en niet in het midden van je foto.

Tip: Maak eens verschillende foto’s van hetzelfde onderwerp en experimenteer daarbij met de plaatsing van je elementen in het beeld. Dit zal je helpen de regels beter te begrijpen.

Zoals je ziet is de regel van derden een techniek die je makkelijk kunt toepassen om de compositie in je fotografie te verbeteren. Door het grid van je camera aan te zetten, krijg je zelfs hulplijnen in je beeld die je hierbij kunnen helpen. Onbewust worden foto’s die gemaakt zijn met deze compositieregel ‘professioneler’ en ‘mooier’ gevonden. Kijk dus eens naar de vlakverdeling in jouw foto’s en probeer dit te verbeteren.

Lees ook: Fototips voor mooie foto’s op vakantie

De gulden snede in fotografie

De tweede compositieregel is de gulden snede. Ook hier zul je vast al eens van gehoord hebben. De techniek die bij deze regel hoort is iets ingewikkelder, maar komt voor een groot deel overeen met die van ‘de regel van derden’. Zeker bij foto’s waarin heel veel te zien is en waarin veel gebeurd, is deze techniek de moeite waard.

Bij ‘de gulden snede’ verdeel je jouw foto ook in vlakken, door een berekening met de Griekse letter  (phi). Deze vlakken zijn niet allemaal even groot. En het belangrijkste verschil in deze compositie-techniek is de spiraalvormige lijn die bij deze regel gebruikt word. Die curve zorgt voor meer dynamiek en kun je ook in verschillende schilderijen van grote meesters ontdekken. Bekijk de afbeeldingen hieronder zodat je begrijpt wat ik bedoel.

Zoals je ziet in het schilderij ‘Onder de golf voor de kust van Kanagawa’ van kunstenaar Katsushika Hokusai hoef je deze techniek 1 op 1 over te nemen in je foto. Je kunt ermee spelen door hem te spiegelen, te draaien of (bij een foto verticaal gemaakt) een kwartslag te kantelen.

Door niet alleen te letten op kruispunten en lijnen, maar ook op de curve (zie het een beetje als een slakkenhuis) breng je nog meer richting aan de compositie in je fotografie. De kijker zal onbewust de curve volgen en zo vertel je een verhaal in de juiste volgorde. Je maakt je onderwerp het meest aanwezig en andere delen juist ondergeschikt.

Lees ook: Fotografie basiskennis voor de mooiste foto’s

Ga aan de slag met deze regels voor compositie in je fotografie… En laat het daarna los!

Door jarenlange studies is gebleken dat deze compositieregels helpen om je fotografie aantrekkelijker te maken. Het is dus zeker goed om ze te bestuderen en te kijken hoe ze in jouw foto’s tot uiting komen. Maar pin je vooral niet vast op deze regels. Regels zijn er namelijk om te breken!

Als jij een foto hebt gemaakt waar je helemaal enthousiast over bent, maar je onderwerp staat in het midden… dan hoeft dat je foto echt niet minder sterk te maken. Sterker nog, soms is een hele symmetrische compositie juist extra pakkend. Laat je eigen visie en creativiteit dus lekker los op je foto’s!

Kende jij deze regels qua compositie in fotografie al? En heb je weleens bewust gebruik gemaakt van de regel van derden of de gulden snede? Laat het me weten in de comments!