10x tips voor zwart-wit fotografie

Zwart-wit fotografie is erg populair bij fotografen. Het omzetten van je foto van kleur naar grijstinten kan je beeld versterken óf juist afzwakken. Wil jij leren om sterke zwart-wit foto’s te maken? Lees dan deze 10 tips die je op weg zullen helpen.

Wat is zwart-wit fotografie?

Zwart-wit fotografie is een vorm van fotografie waarbij afbeeldingen in grijstinten worden vastgelegd of omgezet. Je kunt zwart-wit foto’s maken met behulp van speciale films in een analoge camera. Of met digitale camera’s door in de instellingen de keuze te maken voor zwart-wit. Daarnaast kun je natuurlijk iedere foto in de nabewerking omzetten naar zwart-wit.

Het voordeel van zwart-wit fotografie is dat je je als fotograaf op minder dingen hoeft te concentreren. Omdat de kleur wegvalt, kun je de focus leggen op compositie, contrast, lijnenspel en verhaal. Zo is het makkelijker om de aandacht naar een specifieke plek in de foto te brengen. Daarnaast wordt je foto vaak dramatischer door het gebrek aan kleur. Emoties worden versterkt en ook de sfeer of stemming kan beïnvloed worden door het maken van je foto in zwart-wit.

10x zwart-wit fotografie tips

Wil jij zelf aan de slag met zwart-wit fotografie? Hieronder deel ik 10 handige en praktische tips voor het maken van de mooiste zwart-wit foto’s:

1. Contrast: maak spleetjes van je ogen

Wanneer alle kleur in een foto wegvalt kan je foto heel plat en saai worden. Verschillende kleuren kunnen namelijk een soortgelijke grijstint krijgen wanneer je ze omzet naar zwart-wit. En dan oogt alles dus ongeveer hetzelfde. Contrast is daarom de sleutel van zwart-wit fotografie. Ga eens op zoek naar onderwerpen met een hoog contrast omdat dit al snel krachtig oogt in zwart en wit. Je kunt ook filters gebruiken voor meer contrast in je foto’s, hier kom ik later in dit artikel op terug.

Vind je het lastig om contrast te zien? Sluit je ogen dan eens voor 90% en kijk door je wimpers heen. Je zult zien dat je minder naar het geheel kijkt, maar je omgeving meer in vlakken van licht en donker ziet. Zo kun je dus goed zien hoe de verdeling van het contrast is in jouw foto.

2. Vertel een verhaal in zwart-wit fotografie

Met fotografie probeer je altijd een verhaal te vertellen. Of het nu een mooi landschap is of een portret, je wilt iets overbrengen met de foto die je maakt. Dit geldt dus ook voor zwart-wit fotografie. En omdat kleur wegvalt in je foto’s, gaat je aandacht makkelijker naar het onderwerp en het verhaal.

Hierdoor wordt zwart-wit fotografie ook veel gebruikt in portretfotografie en trouwfotografie. Emotie komt duidelijker over wanneer je niet wordt afgeleid door (felle) kleuren. Je ogen worden echt naar naar het verhaal getrokken. Probeer zelf eens wat portretten om te zetten naar zwart en wit en kijk wat het effect is.

3. Gebruik (hard) licht en schaduwen in je voordeel

Contrast heeft niet alleen te maken met lichte of donkere kleuren. Ook het licht in je foto heeft hier een groot effect op. De meeste fotografen houden niet zo van fel zonlicht, maar voor zwart-wit fotografie kan dit juist wel erg goed uitpakken. De harde schaduwen zorgen voor veel contrast in het beeld. Probeer het licht dus te gebruiken in je zwart-wit foto’s. Dit kan bijvoorbeeld met tegenlicht of door strijklicht te gebruiken.

Kijk goed naar de schaduwen om je heen. Misschien zie je hierdoor wel hele toffe patronen ontstaan. Ook is het goed om lijnen en vlakken mee te creëren. Handig als je je meer wilt verdiepen in abstracte fotografie.

4. Denk goed na over je compositie

Compositie is belangrijk in elk type fotografie, maar het kan extra krachtig zijn in zwart-wit. Zoek bijvoorbeeld naar lijnen, vormen en andere compositie-elementen die helpen om het oog van de kijker naar het beeld te trekken.

Hier zijn een paar tips voor het maken van een geweldige compositie in fotografie:

• Gebruik de regel van derden: stel je voor dat je afbeelding horizontaal en verticaal in drieën is verdeeld. Plaats belangrijke elementen langs deze lijnen of op de kruispunten voor een interessante compositie.
• Leidende lijnen: gebruik (denkbeeldige) lijnen in je foto die het oog van de kijker naar het onderwerp van je foto leiden. Dit kan bijvoorbeeld met een weg, een rivier, een hek of andere lijnen die je in je beeld kunt vinden.
• Negatieve ruimte gebruiken: Ken jij de term ‘negatieve ruimte’ al? Dit is de ruimte rondom het onderwerp van je foto waarin niets belangrijks te zien is. Gebruik dit om een gevoel van evenwicht te creëren en om de aandacht op het onderwerp te leggen.
• Denk in lagen: gebruik elementen op de voorgrond, het midden en de achtergrond om diepte in je zwart-wit fotografie te creëren. In de voorgrond kun je bijvoorbeeld werken met een kader. Denk hierbij aan o.a. bladeren van bomen bovenin je landschapsfoto. Of hoog gras dat als voorgrond is gebruikt bij een foto met een laag standpunt.

5. Gebruik filters voor zwart-wit fotografie

Werk jij weleens met filters in je fotografie? De kans is groot dat je een UV-filter op je lens hebt ter bescherming. En je hebt misschien een polarisatiefilter in je cameratas. Maar er zijn vele andere soorten filters.

Voor zwart-wit fotografie kun je onder andere gebruik maken van gekleurde filters. Kleurfilters zorgen ervoor dat verschillende kleuren in een foto wijzigen. Een rood filter maakt bijvoorbeeld blauwe en groene tinten in het beeld donkerder, terwijl een geel filter ze lichter maakt. Dit kan handig zijn om contrast te creëren en bepaalde elementen in de foto te benadrukken.

Daarnaast kun je ook polarisatiefilters goed gebruiken in zwart-wit fotografie. Hiermee verminder je reflecties en maak je het contrast in je foto groter. Denk bijvoorbeeld aan een blauwe lucht met wolken, deze kun je extra dramatisch maken met zo’n filter. En dat komt dan weer heel goed over in zwart-wit.

6. Voorvertoning van je camera op zwart-wit zetten

Weet je (vrij) zeker dat je foto’s in zwart-wit wilt maken? Pas de instellingen van je camera dan zo aan dat de foto’s die je maakt zwart-wit zullen zijn. Alleen op die manier zie je direct hoe het er ongeveer uit komt te zien. Natuurlijk kun je hier nog een en ander aan bewerken in de fotobewerking. Maar het helpt je wel om goed te kijken naar compositie, contrast en standpunt. Fotografeer je in RAW? Dan zal je uiteindelijke foto niet zwart-wit zijn maar gewoon alle kleurinformatie bevatten. Hierover lees je meer in de volgende tip!

7. Fotograferen in RAW

Fotografeer jij in JPG? Dan zal je foto in zwart-wit uit de camera rollen wanneer je de instellingen in de camera hebt aangepast. Maar wanneer je in RAW fotografeert is dat niet het geval. Dan zie je de voorvertoning wel in zwart-wit, maar blijft alle kleurinformatie behouden. En dat is ideaal, want zo heb je wel het voordeel tijdens het fotograferen, maar kun je er achteraf alsnog voor kiezen om de foto in kleur te laten.

De reden hiervoor is dat een RAW bestand een digitaal negatief is. De afbeelding is nog niet omgezet in vaste pixels, waardoor je meer mogelijkheden hebt qua fotobewerking achteraf. Daarnaast zijn er nog andere voordelen voor het maken van je foto’s in RAW formaat.

Lees ook: Fotograferen in RAW of JPEG? Verschillen en toepassingen!

8. Houd je zwart-wit fotografie simpel

Persoonlijk houd ik van simpele zwart-wit foto’s. Foto’s die eenvoudig zijn qua onderwerp en compositie en die daardoor juist extra krachtig zijn. Denk bijvoorbeeld aan een landschap met 1 boom in zwart-wit, maar met een mooie wolkenlucht. Of water dat door een lange sluitertijd is bevroren, waar een bootje in drijft. Juist die eenvoud in combinatie met zwart-wit fotografie maakt je beeld erg sterk.

9. Kleurfilters in de nabewerking bij zwart-wit fotografie

In tip nummer 5 hebben we het gehad over het gebruik van kleurenfilters terwijl je aan het fotograferen bent. Heb je deze filters (nog) niet, maar wil je wel zo’n effect creëren? Dan kun je ditzelfde effect in de nabewerking namaken!

Hiervoor is het belangrijk dat je je foto in bijvoorbeeld Adobe Lightroom of Camera RAW omzet naar zwart-wit en vervolgens gaat spelen met de sliders bij de kleurtemperatuur en de losse kleurmixer. Daar kun je voor iedere kleurtoon bepalen hoe licht of donker deze moet zijn. En dat heeft direct effect op het contrast in je zwart-wit foto.

Zet voor de grap je vinkje bij ‘zwart-wit’ daarna uit en je zult zien dat hij in kleur veel minder mooi is geworden. Maar dat geeft niets, want je wilt immers het beste resultaat halen uit je zwart-wit fotografie.

10. Digitaal doordrukken en tegenhouden

Ken jij de techniek ‘doordrukken en tegenhouden’ al in fotobewerkingsprogramma’s zoals Adobe Photoshop? Met deze techniek, ook wel ‘dodge and burn’ genoemd in het engels, kun je makkelijk delen van je foto lichter of donkerder maken. Geen Photoshop tot je beschikking? Dit zijn 10x gratis fotobewerkingsprogramma’s die je ook kunt gebruiken!

Met doordrukken en tegenhouden gebruik je een penseel en ’teken’ je als het ware op je foto. Je kiest of je delen lichter (tegenhouden) of donkerder (doordrukken) wilt maken én op welke tinten je dit wilt toepassen: schaduwen, middentonen, hooglichten. Vervolgens kleur je over de onderdelen die je wilt bewerken. Persoonlijk doe ik dit altijd in een gedupliceerde laag, zodat je altijd terug kunt naar het origineel. Daarnaast is het ook goed om af en toe even te kijken hoe het was, zo weet je zeker dat je niet doorslaat in je bewerking.

Hopelijk heb ik je met deze 10 tips voor zwart-wit fotografie op weg kunnen helpen om de mooiste foto’s zonder kleuren te maken. Probeer vooral allerlei dingen uit en kijk waar jouw voorkeur naar uitgaat. Veel plezier!