Sluitertijd: wat is het en hoe gebruik je het?

De sluitertijd heeft veel invloed op jouw foto’s. Door de sluitertijd te begrijpen, kun je meer dynamiek aan je foto’s geven. Maar je kunt er ook voor zorgen dat je nooit meer bewogen foto’s maakt. En dat je betere foto’s kunt maken in het donker. In dit artikel leer ik je wat de sluitertijd is en hoe je dit zelf kunt instellen.

Wat is sluitertijd?

De sluitertijd is de tijd die aangeeft hoe lang je diafragma open staat waardoor er licht op je sensor valt. In die tijd word de foto dus gemaakt. Hoe langer de sluitertijd is hoe meer licht er binnen komt. Binnenshuis of ’s avonds als het donker is heb je dus over het algemeen een langere sluitertijd nodig dan wanneer je buiten bent en de zon schijnt. Door dit zelf in te stellen heb je meer controle over het resultaat van je foto.

De snelste sluitertijd op de meeste camera’s is 1/4000e seconde. De langste sluitertijd is vaak 30 seconden. Maar er is een speciale ‘bulb’ stand waarmee je de sluiter onbeperkt lang open kunt zetten. Bijvoorbeeld meerdere minuten of zelfs uren. Dit kan fijn zijn bij verschillende vormen fotografie, zoals het fotograferen van star trails.

Wat betekenen de getallen?

De getallen die je op je display ziet variëren vaak van 1/4000e seconde tot 30 seconden. Hoe kleiner het getal (in dit geval dus 1/4000e seconde) hoe korter je sluiter open staat om licht op te vangen. Bij een getal van meerdere seconden duurt het dus vrij lang voordat je foto gemaakt wordt.

Wat heeft de sluitertijd met beweging te maken?

Het kiezen van een sluitertijd is belangrijk omdat dit effect heeft op de bewegingen in je foto. Beweging van jezelf, wanneer je uit de hand fotografeert. Maar ook de beweging van je onderwerp, als daar beweging in kan zitten. Voor het fotograferen van een voorbij rijdende fietser heb je dus een snellere sluitertijd nodig dan wanneer je een foto maakt van een flesje parfum.

Wanneer gebruik je een korte of lange sluitertijd?

Sluitertijden kun je simpel gezegd indelen in drie categorieën: lange-, gemiddelde- en korte sluitertijd. Je zult merken dat je camera op een automatische- of halfautomatische stand zelf voor een sluitertijd kiest. Deze zal meestal kort genoeg zijn om uit de hand te fotograferen. Maar dit is niet in iedere situatie de gewenste oplossing.

Lange sluitertijd
Een semi lange- tot lange sluitertijd is een tijd van circa 1/30e seconde en langer. Wanneer je deze sluitertijden gebruikt is het aan te raden om vanaf een statief te fotograferen. Op die manier minimaliseer je beweging van je camera en krijg je hier geen onscherpte door. Een lange sluitertijd gebruik je meestal om beweging vast te leggen. Denk aan het fotograferen van lichtsporen van auto’s, zachte stromen bij een waterval of fontein, of om water in een meer of vijver om te toveren in een gladde spiegel.

Gemiddelde sluitertijd
Een gemiddelde sluitertijd is een instelling die je meestal zult gebruiken. De tijd ligt tussen 1/50e en 1/250e seconde en hiermee kun je de meest gangbare situaties prima fotograferen. Met veel objectieven hoef je ook niet bang te zijn voor bewegingsonscherpte wanneer je uit de hand fotografeert. Zeker niet wanneer je een beetje een vaste hand hebt. Bij snelle bewegingen van je onderwerp zul je wel wat bewegingsonscherpte zien.

Korte sluitertijd
Wil je je onderwerp haarscherp vastleggen en snelheid bevriezen? Kies dan voor een korte sluitertijd. Dit zijn tijden van circa 1/300e of hoger. Ideaal voor het fotograferen van sporters, snelle voertuigen en actieve kinderen. Maar het kan ook handig zijn als je supersnelle momenten wilt vastleggen. Bijvoorbeeld wanneer een ballon vol water uit elkaar knapt.

Hieronder zie je twee voorbeelden waarin direct duidelijk is wat het verschil is tussen diverse sluitertijden. Ga vooral eens spelen met de instellingen om te zien wat voor effect het heeft op de beweging in je foto’s.

Lees ook: Online oefenen met diafragma, sluitertijd en ISO simulatie

Uit de hand fotograferen zonder bewegingsonscherpte

De meeste foto’s zul je maken zonder statief. Je fotografeert dan ‘uit de hand’ en niet iedere sluitertijd is hiervoor geschikt. Iedere situatie is net wat anders, maar er zijn twee richtlijnen die je kunt volgen om ervoor te zorgen dat jouw foto’s niet bewogen zijn wanneer je uit de hand fotografeert:

1. Minimale sluitertijd
Kies altijd een sluitertijd van 1/50e of korter wanneer je uit de hand fotografeert.

2. Brandpuntsafstand = minimale snelheid sluitertijd
Fotografeer je met een 250mm lens? Dan houd je minimaal een sluitertijd van 1/250e aan voor foto’s zonder bewegingsonscherpte.

Let op, bovenstaande richtlijnen zijn alleen gericht op bewegingsonscherpte die door je eigen beweging kan ontstaan. Er kan nog steeds beweging zichtbaar zijn op je foto wanneer je een bewegend onderwerp fotografeert.

De belichtingsdriehoek

Nu je weet hoe de sluitertijd werkt en wat je ermee kunt bereiken in je foto’s, is het tijd om wat meer te vertellen over de andere twee waarden waar je camera mee werkt: diafragma en ISO. Deze drie waarden staan met elkaar in verband. Als je de tijd dat de sluiter open staat aanpast, zul je ook iets met de andere instellingen moeten doen. Zo niet, dan zal je foto onder- of overbelicht worden.

Het diafragma is de opening in je lens waardoor het licht op de sensor valt. Deze opening wordt gevormd door lamellen die afhankelijk van je instellingen een groter of kleiner gat maken. Door met het diafragma te spelen kun je ervoor zorgen dat er meer of minder licht op de sensor valt, binnen de sluitertijd die je hebt bepaald. Hoe groter de opening (klein F-getal), hoe sneller je de tijd van de sluiter kunt instellen zonder dat je foto onderbelicht wordt.

Met de ISO-instelling bepaal je de lichtgevoeligheid van de sensor. En die lichtgevoeligheid hangt weer samen met de kwaliteit van je foto. Hoe lager het ISO getal (bijvoorbeeld 100) is, hoe beter de kwaliteit. Hoe hoger je gaat, hoe meer ruis je zult zien en hoe minder scherp de details zullen zijn.

Kortom: je hebt alle drie de instellingen nodig om je foto goed te kunnen belichten. Maar wees niet bang, je camera zal op de automatische- of halfautomatische standen zelf de juiste waarden voor die situatie bepalen. Je hoeft het dus niet altijd zelf te doen.

Meer informatie over de belichtingsdriehoek: De belichtingsdriehoek: sluitertijd, diafragma en ISO

Lees ook: tutorial – beweging maken in je foto met Photoshop

Hopelijk heb ik je wat kunnen (bij)leren over de sluitertijd en hoe je er mee om kunt gaan. Het is voornamelijk een kwestie van oefenen en gevoel krijgen voor welke tijden je het beste in welke situaties kunt kiezen. Succes! En als je vragen hebt, stel ze gerust in de comments.