Fotograferen in het donker: hoe maak ik scherpe foto’s bij weinig licht?

Fotograferen in het donker maken is een behoorlijke opgave. Maar foto’s maken bij weinig licht is zeker niet onmogelijk! Door te leren hoe je de juiste technieken toepast, kan het fotograferen in een donkere omgeving juist een bijzondere sfeer geven. Met de tips in dit artikel ga je de volgende keer zelfverzekerd aan de slag!

Ik fotografeer het liefste met genoeg daglicht. Donkere omgevingen en locaties waar ik een flitser moet gebruiken schrikken me altijd een beetje af. En ik denk dat er heel wat fotografen zijn die daar hetzelfde over denken! Maar eigenlijk is dat niet nodig. Met wat kennis, oefening én de juiste nabewerking is fotograferen in het donker helemaal niet zo eng!

Tips: fotograferen in het donker

Als je aan een donkere omgeving denkt dan denk je al snel aan een buitenlocatie na zonsondergang. Maar er zijn veel meer situaties waarbij je in de knoei kunt komen met je belichting. Denk bijvoorbeeld aan een woning met weinig ramen op een bewolkte dag. Een theater- of concertzaal of wanneer je op vakantie een kathedraal of een grot bezoekt. Allemaal donkere situaties waarbij het lastig is om goede scherpe foto’s te maken. Je sluitertijd wordt dan namelijk te lang om uit de hand te kunnen fotograferen.

De makkelijkste manier om je sluitertijd te verkorten is om je diafragma-opening groter te maken. Dit doe je door het F-getal kleiner te maken. Op die manier kan er meer licht op je sensor vallen en heb je dus een kortere belichtingstijd nodig. Maar dit heeft ook nadelen, bijvoorbeeld dat je een minder groot deel van je foto scherp kunt krijgen. Daarom is dit niet altijd de beste oplossing. Meer weten over het diafragma? Lees het artikel wat is diafragma?

Met de volgende tips in dit artikel help ik je graag op weg bij het fotograferen in het donker.

1. Hogere ISO is kortere sluitertijd

Veel mensen zijn bang voor het verhogen van de ISO waarde. De kwaliteit van je foto gaat hierdoor namelijk achteruit waardoor je meer ruis krijgt en wat minder scherpe details. Maar wat heb je liever… een scherpe foto met wat ruis of een foto die bewogen is? Ik zou het wel weten! De afgelopen jaren zijn de camera’s ook erg verbeterd qua ruis bij hoge ISO waardes. En hoewel de kwaliteitsverschillen tussen ‘goedkopere’ en ‘duurdere’ camera’s niet op ieder vlak even groot is, is dat bij ruis vaak wel het geval. Dus hoe beter je camera, hoe minder last je zult hebben van veel ruis bij een hoge ISO.

Wanneer te gebruiken? Bij bewegende onderwerpen zoals dieren, mensen, sport, concerten en bruiloften. Voor statische onderwerpen zou ik een andere optie kiezen.

2. Daglichtlamp of (in)flitsen

De makkelijkste manier om te fotograferen in het donker, is door te flitsen. Maar de flits van je camera gebruiken geeft niet het mooiste licht. Het harde flitslicht dat recht van voren komt maakt je foto plat en geeft harde schaduwen. Je kunt er voor kiezen om een reportageflitser te gebruiken. Hier kun je de flitskop van kantelen zodat je indirect kunt flitsen. Bijvoorbeeld via een wit plafond. Op die manier wordt het licht teruggekaatst waardoor het veel zachter wordt. Heb je dat niet? Dan kun je gebruik maken van een Portable Softbox voor op je reportage flitser. Ideaal voor het maken van scherpe foto’s in het donker.

Wanneer je bijvoorbeeld vaak portretten maakt in een donkerdere omgeving, maar je wilt geen flitsers, dan kun je ook nadenken over een daglichtlamp. Met zo’n lamp boots je daglicht na en omdat het geen flitser is blijft hij continu op dezelfde stand licht geven. Hierdoor is hij niet alleen geschikt om mee te fotograferen, maar ook om mee te filmen! Een daglichtlamp of continulamp kun je op verschillende standen zetten en gebruik je vaak met een softbox of als bijvoorbeeld ringlamp.

Wanneer te gebruiken? Wanneer de kwaliteit van je foto’s hoog moet zijn, waardoor een hoge ISO niet mogelijk is. Wel veel oefening en kennis nodig om flitsers of lampen juist te gebruiken. En je verliest (een deel van) je natuurlijke licht.

3. Focus Bracketing en Focus Stacking

Wist je dat Focus Bracketing in combinatie met Focus Stacking ook een optie kan zijn om scherp te fotograferen in het donker? Wanneer je Focus Bracketing toepast, maakt je camera snel achter elkaar meerdere foto’s waarbij de focus telkens net op een andere plek ligt. Wanneer je deze foto’s samenvoegt tot één foto (Focus Stacking) heb je dus meer scherpte in je foto.

Door gebruik te maken van Focus Bracketing kun je dus kiezen voor een grotere diafragma-opening (klein F-getal) dan je anders misschien had gedaan. Het gebrek aan scherpte kun je door middel van de reeks aan foto’s uiteindelijk compenseren. Het is een omslachtige manier, maar het zorgt wel voor hoge kwaliteit foto’s in een donkere omgeving. En dit met alleen natuurlijk licht.

Wanneer te gebruiken? Bij een statisch onderwerp zoals een stilleven of productfoto’s. Gebruik bij voorkeur een statief wanneer je Focus Bracketing toepast.

4. Op statief fotograferen in het donker

Fotograferen met statief is niet mijn hobby. Ik mis de bewegingsvrijheid die je hebt wanneer je uit de hand fotografeert. Maar in het donker kan een statief je wel een hoop ellende besparen. Omdat je camera door middel van een statief helemaal stils staat, kun je een langere sluitertijd aanhouden dan wanneer je uit de hand fotografeert. Maar dit kan alleen als jouw onderwerp statisch is, en dus ook stil staat. Is dit niet het geval? Dan krijg je alsnog beweging in je foto. Denk maar aan foto’s van water. Dat wordt bijna een gladde spiegel wanneer je de sluitertijd lang genoeg open laat staan.

Wanneer te gebruiken? Bij onderwerpen die niet of minimaal bewegen. Landschappen, producten, interieur, architectuur, etc.

5. Handmatig scherpstellen bij fotograferen in het donker

In een écht donkere omgeving zal je camera moeite hebben met scherpstellen. Scherpe foto’s in het donker maken is dan helemaal een uitdaging. Er zijn een paar dingen die je kunt doen. Gebruik bijvoorbeeld een zaklamp om je onderwerp eventjes mee te belichten. Zo kun je goed scherpstellen en daarna zet je de zaklamp weer uit. Helpt dat niet en is er te weinig licht? Dan is het vaak het makkelijkste om handmatig scherp te stellen. Dit doe je door aan de zijkant van je lens het schuifje van AF (Auto-focus) naar M (Manual) te zetten. Nu kun je door de ring op je lens zelf de scherpte bepalen. Dit is erg lastig, zeker in het donker, dus probeer wat uit en kijk goed naar het resultaat. Een extra hulpmiddel hierbij kan Focus Peaking zijn, zie de volgende tip.

Wanneer te gebruiken? Wanneer de autofocus niet meer werkt omdat het te donker is.

6. Focus Peaking!

Ken je de term Focus Peaking al? Dit is een functie die op steeds meer camera’s zit en ik vind hem onwijs handig. Met Focus Peaking zie je in het scherm van je camera felgekleurde lijntjes verschijnen op de plek waar jouw foto scherp zal worden als je afdrukt. Ideaal bij bijvoorbeeld macro foto’s of foto’s met heel veel details. Maar dus ook wanneer je foto’s in het donker wilt maken. Het helpt je om beter te zien waar je handmatig de scherpte hebt neergelegd wanneer je dit op je LCD scherm niet goed kunt beoordelen. Zoek maar eens op of jouw camera deze functie heeft en probeer het uit.

Wanneer te gebruiken? Focus Peaking kun je altijd gebruiken. Dit is puur een hulpmiddel en doet niets met de kwaliteit van de foto.

7. Witbalans aanpassen voor natuurlijkere kleuren

Wanneer je in het donker fotografeert met kunstmatige verlichting zoals straatlantaarns of kaarsen, kunnen de kleuren van je foto’s er onnatuurlijk uitzien. Dit komt door de kleurtemperatuur van deze verschillende lichtbronnen. Gelukkig kun je dit makkelijk aanpassen door de witbalans te veranderen. De automatische witbalans-instelling van je camera werkt vaak goed, maar bij extreme situaties (zoals oranje straatverlichting) kan een andere voorinstelling je kleuren beter maken. Je kunt dit ook in de nabewerking aanpassen, zeker als je in RAW hebt gefotografeerd.

Wanneer te gebruiken? Wanneer je merkt dat de kleuren in je foto onnatuurlijk ogen door kunstmatig licht.

8. Nabewerking voor ruisreductie en scherpte

Ook al gebruik je de juiste instellingen, je foto’s kunnen soms nog steeds ruis bevatten door het fotograferen in donkere omstandigheden. Het gebruik van fotobewerkingssoftware zoals Adobe Lightroom of Photoshop kan helpen om ruis te verminderen en de scherpte te verbeteren. Met de steeds beter wordende ruisreductie opties kun je ruis verwijderen zonder te veel details te verliezen. Experimenteer ook met de helderheid en schaduwen om meer details uit donkere delen van je foto te halen.

Wanneer te gebruiken? Bij foto’s met hoge ISO-waarden of zichtbaar ruis. Dit kan helpen om de uiteindelijke beeldkwaliteit te verbeteren.

Hopelijk heb je ik je wat tips gegeven om betere en scherpe foto’s in het donker te maken. Fotograferen in he donker blijft een uitdaging, maar wanneer je verschillende technieken onder de knie hebt ben je stukken minder zenuwachtig wanneer zo’n situatie zich aandient. Veel succes!