Handmatig scherpstellen met focus peaking

Focus peaking is een handige techniek bij onderwerpen waarbij de scherpte heel belangrijk is, zoals macrofotografie of productfotografie. Want hoewel de camera’s van tegenwoordig uitstekende autofocus standen hebben, is het soms toch fijn om handmatig te kunnen scherpstellen. Weet jij al wat focus peaking is? Je leest er alles over in dit artikel.

Wat is focus peaking?

Focus peaking is een hulpmiddel voor het scherpstellen van je foto’s. Wanneer je deze optie activeert zie je gekleurde randen op de plekken waar de scherpte ligt. Je ziet dit in de live preview op je LCD scherm óf in de elektronische zoeker van je camera. Het werkt meestal alleen wanneer je de lens van je camera op ‘manual focus’ hebt staan. Activeer de manual focus door het schuifje aan de zijkant te verzetten. In de meeste gevallen kun je de kleur van deze hulplijnen zelf kiezen zodat je ze makkelijk kunt zien in je compositie. Het wordt naast fotografie ook veel gebruikt bij het maken van video’s.

Wanneer je de focus peaking hebt geactiveerd zal het er ongeveer uit zien zoals de voorbeelden hieronder, wanneer je foto’s maakt. Afhankelijk van de kleur die je hebt ingesteld natuurlijk. Soms kun je ook de ‘intensiteit’ van de peaking aanpassen. Zo zie je meer of minder markering, wat handig kan zijn in complexe composities.

Wanneer gebruik ik focus peaking?

Toen ik een tijdje terug aan het fotograferen was met de nieuwe Canon EOS RP systeemcamera met de bijbehorende 35mm f/1.8 maroclens kwam ik tot de conclusie dat ik het lastig vond om de scherpte goed te krijgen. Ik zat namelijk zo’n beetje ín de bloesembomen om de prachtige maar kleine bloemetjes vast te leggen. Maar of de scherpt dan op de meeldraden ligt of op de blaadjes, dat is moeilijk te zien in je zoeker. En bij zo’n grote diafragma-opening is dat wel heel belangrijk.

Daarom besloot ik om eens te experimenteren met focus peaking! Ook wel MF-peaking genoemd in de Canon apparaten en gewoon ‘Peaking’ bij Panasonic. In dit soort situaties werkt focus peaking namelijk als een soort ‘visuele assistent’ die je direct laat zien waar de focus ligt. Zo hoef je niet te gokken, maar weet je precies waar je foto scherp zal worden. Ik kon op deze manier veel beter zien waar mijn foto scherp zou worden, waardoor het bijvoorbeeld mogelijk was om super nauwkeurig de scherpte op bepaalde plekken te leggen zoals hieronder.

Ik gebruikte het al eens eerder tijdens een evenement van Sony. Hier fotografeerde we in grotten met heel minimaal licht. In zulke situaties is het voor je autofocus ook lastig om te bepalen waar hij scherp moet stellen. Ook dan is het dus heel handig om gebruik te maken van focus peaking. Let er wel op dat focus peaking niet altijd perfect is bij extreem kleine scherpstelvlakken. Combineer het eventueel met focus magnification (inzoomen op het beeld).

Hoe gebruik je focus peaking?

Stap 1: Zoek eerst uit of jouw camera over deze functie beschikt. Meestal kun je dit wel vinden op de website van het cameramerk. En anders kom je met een rondje Google ook een eind. Het zijn vooral de camera’s in een hoger segment die deze functie in zich hebben. Denk hierbij aan systeemcamera’s zoals de Sony A7-serie, Canon EOS R-serie, Nikon Z-serie en Fujifilm X-modellen.

Stap 2: Pak je camera en open het menu. Ga naar de instelling voor focus peaking en zet deze op ‘ON’. Vervolgens kun je de kleur instellen die je gekleurde randen moeten krijgen. Kies een kleur die contrasteert met je onderwerp. Rood is bijvoorbeeld niet handig bij rode bloemen, wit juist niet bij sneeuw.

Stap 3: Zorg dat je camera op manual focus staat, bij autofocus werkt het niet (tenminste niet bij de merken die ik heb getest). Dit doe je in de meeste gevallen door het schuifje aan de zijkant van je lens ver verzetten van AF naar MF. Sommige lenzen hebben geen fysieke schakelaar. In dat geval stel je de camera zelf handmatig in via het menu of snelinstellingen.

Stap 4: Wanneer je nu door je zoeker kijkt óf via het LCD scherm real time kijkt, zul je lijntjes zien die aangeven waar je foto scherp zal worden. Zorg dat je onderwerp goed belicht is, zo heb je het beste resultaat.

Stap 5: Door van compositie te veranderen en door handmatig scherp te stellen door middel van de scherpstelring rondom je lens verplaats je het scherpstelvlak en dus ook de gekleurde lijnen. Hoe langzamer en preciezer je draait aan de scherpstelring, hoe nauwkeuriger je controle hebt over het scherpstelvlak.

Stap 6: Druk af en kijk of de scherpte op de door jouw gewenste plek ligt. Tip: maak een proefopname en zoom in op je scherm om te controleren of het écht scherp is waar je het wilt. Peaking is een hulpmiddel, geen garantie.

Wat zijn de beperkingen?

Focus peaking is super handig, maar niet waterdicht. Bij hele grote diafragma’s zoals f/1.2 of f/1.4 lijkt het scherptegebied op je scherm vaak groter dan het in werkelijkheid is. Hierdoor kun je denken dat je scherp zit, terwijl dat net niet zo is. Maak dus altijd wat testjes om te zien hoe je foto er daadwerkelijk uit komt te zien.

Ook bij onderwerpen met weinig contrast of egale kleuren (zoals een wit object tegen een witte achtergrond) werken de hulplijnen soms minder goed. In zulke situaties is het slim om focus peaking te combineren met focus magnification. Hiermee zoom je tijdelijk in op een deel van je compositie zodat je echt kunt controleren of je scherp zit.

Probeer het zelf!

Focus peaking is wat mij betreft echt een functie die veel te weinig aandacht krijgt. Ik durf zelfs te wedden dat een heel groot deel van mijn bezoekers niet eens wist van het bestaan van deze optie! Als jouw camera het heeft, dan zou ik het zeker eens gaan uitproberen. Wie weet gaat er een wereld voor je open. Het mooie is dat je met focus peaking ook sneller leert begrijpen hoe handmatig scherpstellen werkt. Iets wat ook handig kan zijn bij verschillende soorten fotografie.

Het makkelijkste is om focus peaking te gebruiken bij stilstaande onderwerpen en met je camera op statief. Dan kun je het meest nauwkeurig de scherpte leggen op de plek die je wilt. Ideaal dus voor interieurfotografen, architectuurfotografen, reclamefotografen en productfotografen. Maar voor iedereen werkt het in andere situaties goed, dus ervaar het om dat te kunnen bepalen. Ik gebruikte het bijvoorbeeld ook om de scherpte precies op deze druppel glycerine te krijgen.

Had jij al eens van focus peaking gehoord?